Biënnale in Venetië & KlimaatExpo
Andere tijden in de Biënnale in Venetië met overeenkomsten in de KlimaatExpo
De hoofdtentoonstelling van de 59ste Biënnale in Venetië telt werk van 213 kunstenaars. Meer dan 90 procent daarvan is vrouw of gender non-conform. Ook de 80 landen die de paviljoens ‘bemannen’ hebben deze lijn gevolgd. Dat is niet altijd zo geweest: vroeger was er nauwelijks kunst van vrouwen te zien. Maar het tij is gekeerd, en dat allemaal dankzij de Italiaanse curator Cecilia Alemani.
Cecilia Alemani. Foto Andrea Avezzù
The Milk of Dreams
De titel van de Biënnale, The Milk of Dreams, verwijst naar een verzameling korte verhalen van Leonora Carrington (1917-2011), een Britse surrealistische schilder en schrijver. Alemani zegt hierover:“Carrington vertelt een wereld waarin iedereen kan veranderen, getransformeerd kan worden, iets of iemand anders kan worden.”
Haar keuze voor de titel illustreert het open en ontvankelijke karakter van de Biënnale, die inderdaad soms surrealistisch is en ons de wereld laat zien vanuit andere perspectieven.
To See the Earth before the End of the World (2022, Arsenale) is een immens groot kunstwerk van de Nigeriaanse dichter, kunstenaar en chef-kok Precious Okoyomon. In een groen, verwilderd plantenveld zie je de klimplant Kudzu te midden van een netwerk van rivieren en suikerriet. Net als Kudzu is suikerriet een plant waarvan de essentie doordrenkt is van de economische en historische omstandigheden van de trans-Atlantische slavenhandel.
Onbekend en bekend talent online gekozen
Door de coronatijd stelde Alemani de tentoonstelling – noodgedwongen – samen op basis van online ontmoetingen. De selectie bestaat uit bekende en onbekende namen. Alemani verdeelde de werken in vijf subtentoonstellingen en koppelde het aan avant-garde werk van vrouwen uit de twintigste eeuw. De verbeeldingskracht van de ‘niet-witte-hetero-man’ staat centraal en is een antwoord op een wereld in verwarring, onder andere veroorzaakt door de klimaatverandering.
Er zijn veel droomwerelden, schuilplaatsen, catastrofale toekomstscenario’s en af en toe een sprankje hoop verpakt in een esthetisch geheel. We zien daarin overeenkomsten met KlimaatExpo en hebben intuïtief wat combinaties gevormd van werken die zomaar van tentoonstelling zouden kunnen ruilen.
Sentinels of Change, Reworlding Remains & BLUE
Hoe kleur een ruimte vult, ervaar je wanneer je het werk van Sandra Mujinga ‘binnenstapt’. Haar installaties Reworlding Remains en Sentinels of Change (2021) hebben een prominente plek op de Biënnale (Arsenale). Ze bestaan uit mensvormige jassen met stoffen ledematen en tentakels van gerecycled textiel. De organische figuren beschermen en houden de wacht. Hun dierlijke vormen zijn een symbool van zelfvoorziening. Deze sculpturen staan in een liminale ruimte, een groen overgangsgebied waarin verval en wederopbouw op dezelfde tijdlijn bestaan.
“Mensachtige wezens die zijn geëvolueerd om tegemoet te komen aan de realiteit van ons catastrofale tijdperk.”
In de eveneens van gerecycled materiaal gemaakte installatie BLUE, te zien op KlimaatExpo (Academiehuis), vraagt de maker Katja van den Einden zich af of wij als mensen niet té veel ruimte innemen. Katja zoekt bescherming, gaat tussen de blauwe draden op haar stoel zitten en onttrekt zich aan de tijd.
“Mag ik ruimte innemen? Mijn zoektocht, mijn bescheidenheid, als een blauwdruk in mijn DNA. Gelukkig kan ik me terugtrekken ik mijn eigen veilige ruimte BLUE. (Een) ruimte voor contemplatie…”
Selling Water by the River & Mierakel
Ingūna Skuja uit Letland en Melissa D. Braden uit Californië vormen samen het kunstenaarsduo Skuja Braden. De spin met metalen poten, porseleinen borststuk en grote ogen, staat in hun gemeenschappelijke woonruimte in de Letse stad Aizkraukle. Voor de Biënnale is hun woonruimte verplaatst naar het paviljoen van Letland. Je stapt in hun wereld. Selling Water by the River is een fabelachtige ruimte met alledaagse persoonlijke voorwerpen, fonteinen, buigzame slangen en verschillende lichamen in rijk beschilderd keramiek.
Alice in Wonderland zou zich niet verwonderen als deze spin ook tussen het werk Mierakel in de beeldentuin van KlimaatExpo verschijnt. 42 keramische mieren die veranderen van kleur en formaat bij het oplopen van de temperatuur, lopen af en aan naar het water. In de antropomorfische wereld van het kunstenaartrio CAKtwo (Marina Pronk, Berend Wijers en Fred Boon), voelt de spin, met ogen die alles in de gaten houden, zich helemaal thuis.
Saltation & Moeder Aarde
Het iconische beeld van een naakte vrouw wordt al eeuwenlang gebruikt als krachtig boegbeeld en is het symbool van Moeder Aarde. Op de Biënnale gebruikt de Azerbeidzjaanse kunstenaar Fidan Akhundova dit iconische motief voor haar installatie Saltation, in het paviljoen van Azerbeidzjan (Piazza San Marco). Het verbeeldt de levensloop van de vrouw: een vrouw loopt met sierlijke grote stappen, met een lange weg achter zich, krachtig de helling op richting de top.
“De reis die voor ons ligt is vol twijfels en moeilijkheden, maar het is een meer bewuste en vrijere.”
De Rhoonse kunstenaar John Mostert gebruikt de vrouw als symbool van Moeder Aarde die tot ons spreekt. Het is een prachtig bronzen sculptuur van een jonge vrouw. Ze draagt een wereldbol en staat op een sokkel van een peilschaal. Het werk is te zien in de KlimaatExpo (Academiehuis).
“Met een gehavende aarde in haar armen ‘vraagt’ ze: hoe zorg jij voor haar ?”
Bonteheuvel & Strandafval
Het ‘geweten’ verweven in textiel is een universele daad van verzet. De Zuid-Afrikaanse kunstenaar Igshaan Adams stikt zijn monumentale wandkleden met lokaal hout, plastic, kralen, schelpen en touw, waardoor zijn kleden verbonden zijn met de handelsgeschiedenis van zijn land. In Bonteheuwel, het wandkleed dat hij presenteert op de Biënnale (Arsenale), bracht hij lijnpatronen aan die de ongeplande paden uitbeelden die ontstonden door het voetverkeer van werknemers tijdens de Apartheid. Met dunne parelachtige kraaltjes weefde hij het pad van treinstation Bonteheuwel, een voormalig township in Kaapstad, en het verder gelegen industriegebied Epping.
De Larense strandjutter Greetje Majoor verwerkt alles wat ze aan de kustlijn vindt in haar ‘vangnet’ van textiel. In haar wandkleed Strandafval, te zien op de KlimaatExpo (Academiehuis) heeft ze zorgvuldig in kleurstroken plastic, visnetten en zelfs dode vogels ingeweven. “De enorme hoeveelheid plastic in de oceaan en de vogels en vissen die hiervan de dupe zijn, hebben mij diep geraakt. Mijn man en ik hebben rotzooi van het strand geraapt. Ik knip het afval in repen en gebruik het als inslag(garen) tussen de schering van katoen op mijn weefgetouw. Het is mijn protest tegen het zwerfafval.”
Fly Eternity & Be Bee
De vlieg en de wilde bij zijn beide insecten waar veel mensen angst voor hebben. De Duitse kunstenaar Anna Euler schilderde op kunstige wijze een enorme vlieg met griezelige details als haren en enge ogen. Fly Eternity (bovenstaand links) is een mooie nachtmerrie en hangt in de Arsenale in Venetië. Euler wil met met haar opgeblazen vlieg de angst aanwakkeren.
Patricia’s bedoelingen met Be Bee (KlimaatExpo, Academiehuis) zijn minder eng. De bijen van Patricia Overdam lijken weliswaar op de vlieg van Euler, maar zijn van glas en hebben een functie. Bijen zijn creatief en die eigenschap is cruciaal voor het voortbestaan van de mensheid. “Creativiteit is de basis van innovatie, ontwikkeling en groei. De wilde bij is de grondlegger van onze voedselketen. Dus wees de creatieveling die met vernieuwende ideeën de wereld bestuift en laat bloeien.”
Foto bovenste afbeelding: Fragment uit Where Do We Come From, What Are We, Where Are We Going? (2021) van Emma Talbot, te zien op de Biënnale in Venetië (de Arsenale). Een deel van een metersgroot doek over onmacht en het verlangen om te ontsnappen uit ons catastrofale heden.