Expeditie Europa #12: Nenad Vlajcic geeft niet om taal

Copyright © Nenad Vlajčić

In de aanloop naar Europa ZomerExpo 2019 herpubliceren wij op deze pagina de gewaardeerde NRC-reeks Expeditie Europa: de zoektocht in 2006-2007 naar witte plekken op de Europese culturele kaart van film- en tv-recensent Hans Beerekamp en antropoloog-filmmaker Janine Prins. Gedurende een half jaar woonden en werkten zij aan boord van een verbouwde Mercedes-vrachtwagen. Gewapend met een tiental hypothesen over Europa, om te toetsen aan de hand van de culturele uitingen die ze tegenkwamen. Onderweg zochten ze gesprekspartners in landen die al dan niet tot de EU behoorden, kunstenaars, oude bekenden, toevallige passanten, buitenstaanders of NRC-correspondenten.

Met toestemming van NRC Handelsblad (tekst) en Janine Prins (beeld) herpubliceren we de webversies van de wekelijkse artikelen uit de papieren krant. Het veel uitgebreidere dagelijks weblog is niet meer digitaal beschikbaar.


In een galerie in Split, aan de Kroatische kust, exposeert de schilder Nenad Vlajcic. Hij heeft er geen bezwaar tegen als je zijn werk postmodern noemt. Hij samplet fragmenten uit klassieke renaissanceschilderijen – Leonardo’s Dame met hermelijn, een engel van Rafaël, combinaties van twee vrouwen van Van Eyck – met quasi-antieke opschriften en objets trouvés, zoals door de zee verweerde aluminiumblikjes, die ook soms weer beroemde schilderijen weergeven. Ook verwerkt hij fraai gedetailleerde stillevens van kersen en seringen, die hij desgewenst op bestelling apart levert.

Een gesprek met Vlajcic verloopt moeizaam, want hij spreekt alleen Kroatisch en een beetje Italiaans: voor taal heeft hij nooit veel belangstelling gehad. Zijn vrouw Giordana vertaalt, maar niet alles en zonder de scherpe kantjes. Aan zijn ogen en soms zelfs gebaren zie je dat hij sommige teksten vileiner bedoelt dan ze uit haar mond komen. Soms spreekt ze hem zelfs tegen, bijvoorbeeld wanneer hij het huidige Sarajevo met Afghanistan vergelijkt, en de machthebbers ‘mujahedeen’ noemt.

Nenad groeide op in Imotski, een klein Joegoslavisch stadje, dat tegen de rotsen ligt aangeplakt. Hij herinnert zich de geuren en de kleuren, en vooral het licht, dat hij later in verband zou brengen met Vermeer, zijn eerste maestro. Toen Nenad achttien was, in 1966, ging hij in Sarajevo wis- en natuurkunde studeren. Dat moest van zijn vader, want eigenlijk deed hij vanaf zijn derde niets liever dan schilderen.

Nu ligt Imotski in Kroatië, tien kilometer van de grens van Bosnië en Herzegovina. Sarajevo is niet meer de multiculturele stad waar Nenad Vlajcic studeerde en later als kunstenaar werkte. De filmer Emir Kusturica, die nu in Frankrijk woont en zich nog steeds ‘Joegoslaviër’ noemt, was zijn buurman. Vlajcic leerde er zijn vrouw kennen en beschouwde Sarajevo een kwarteeuw als zijn thuis. In 1992 brak de oorlog uit en werd Sarajevo een belegerde, islamitische stad. Ze keerden beiden terug naar Kroatië, naar het tegenover Split gelegen eiland Brac, waar haar familie een huis had. Ze geven schoorvoetend toe dat ze in een soort van binnenlandse ballingschap verkeren.

Als Nenad Vlajcic niet zo’n gepassioneerd man was, die graag speelt met vormen en niets liever doet dan experimenteren, dan zou je hem gedesillusioneerd kunnen noemen, een cynicus. Hoewel zijn werk behoorlijk verkoopt, vooral in Italië, weet hij dat vrienden belangrijk zijn voor een succesvolle carrière. Samen met zijn vrouw houdt hij een netwerk bij van galeriehouders, kunstliefhebbers en invloedrijke intellectuelen. Het gezicht dat Nenad daarbij trekt spreekt boekdelen: zijn held is de anarchistische schrijver Borges, ook al zegt zijn vrouw dat hij zich niet voor taal interesseert. Net als het werk van de schrijver zou je dat van Vlajcic alchemistisch kunnen noemen, geobsedeerd door spiegels, labyrinten en doorkijkjes. De inspiratie door Europese voorbeelden is niet toevallig, maar hij heeft ook een serie bathing beauties gemaakt met Hollywood-ster Esther Williams als inspiratie. Dat hij niet vaker naar Amerika gaat komt alleen doordat hij niet van vliegen houdt.

Bestaat er volgens Nenad Vlajcic zoiets als Europese kunst? Hij antwoordt dat alleen Christies en Sotheby’s bestaan.


WEEK 8: VAN ANCONA NAAR MOSTAR, 352 KM
Na een bezoek aan het Heilig Huis van Maria in Loreto, door engelen na de Eerste Kruistocht overgevlogen uit Nazareth, voer de expeditie op een sober uitgevoerde veerboot van Ancona naar het Kroatische Zadar. Langs de Dalmatische kust nam het kerkbezoek sterk toe en zagen we een swingende kerststal. Een norse Bosnische douanier liet ons schoorvoetend zijn land binnen en in het verdeelde Mostar heeft bijna niemand meer geld om in het café te zitten.


<< Expeditie Europa #11                                                                                  Expeditie Europa #13 >>

aw_logo

Stichting ArtWorlds

Amsterdam
info@klimaatexpo.nl

KlimaatExpo Nieuwsbrief

Terug naar de top